- ALTIN MİRAS VAKFI
- ANKARA BÖLÜMÜ
ÖZBEKİSTAN’DA DEVLET YAPISINDA CUMHURBAŞKANLIĞI, PARLAMENTO, BAKANLAR KURULU ve HÜKÜMET SİSTEMİ-Süleyman Merdanoğlu*  Özbekistan Cumhuriyeti, bir cumhurbaşkanlığı anayasal cumhuriyeti olup, bu nedenle Özbekistan Cumhurbaşkanı hem devlet başkanı hem de hükümet başkanıdır. Yürütme gücü hükümet tarafından kullanılır. Özbekistan, bağımsızlığından bu yana güçlü bir cumhurbaşkanlığı sistemiyle yönetilmektedir. Özbekistan Cumhurbaşkanlığı makamına 35 yaşını dolduran, Özbek dilini iyi derecede konuşabilen, son 10 yıl Özbekistan sınırları içinde yaşayan Özbekistan Cumhuriyeti vatandaşı seçilebilir. Cumhurbaşkanı, vatandaşların toplu, eşit ve doğrudan oylamasıyla 5 yıllık süreye seçilmektedir. Özbekistan Cumhurbaşkanı Seçimi ve Yetkileri Ülke Anayasa’sının ilgili maddelerine göre; Cumhurbaşkanı, devletin başı sayılır. İdari organların düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlar, vatandaşların hak ve temel hürriyetlerinin korunması, Anayasa ve kanunlara uyulmasını temin eder. Öte yandan Cumhurbaşkanı, Başbakanlık toplantılarına başkanlık edebilirken, Başbakanın önerisi ve Yasama Meclisinin onayıyla Özbekistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu (Vezirler Mahkemesi) üyelerini atar. Ayrıca, valiler ve Taşkent Büyükşehir Belediye Başkanını atar ve görevlerinden alır. Yönetim kurumlarının veya valilerin kanunlara aykırı kararnamelerini durdurur, iptal eder. Cumhurbaşkanı’nın, Özbekistan Cumhuriyeti’nin egemenliği, güvenliği ve toprak bütünlüğünü korumaya, Millî-Devlet sistemi konularına ilişkin kararnameleri uygulamaya yönelik tedbirler almak, ülkenin içinde ve uluslararası ilişkilerde Özbekistan Cumhuriyeti adına çalışmalar yapıp müzakereler yürütmek, Özbekistan Cumhuriyeti’nin milletlerarası anlaşmalarını imzalamak, yabancı devlet temsilcilerinin güven mektuplarını kabul etmek, vatandaşlık ve sığınmacılık hakkı konularında karar vermek, Özbekistan Cumhuriyeti’nin ödülleri, mesleki ve fahri unvanlarını vermek gibi yetkileri de bulunuyor. Cumhurbaşkanı, Özbekistan Silahlı Kuvvetlerinin Âli Başkomutanlığını temsil ederken, Silahlı Kuvvetler komutanlarını atar ve görevinden alır, askeri rütbeler verir. 4 Aralık 2016 tarihinde yapılan seçimler sonucu: Şevket Mirziyoyev % 88,6 oy oranıyla kazanmış ve Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmiştir. Ülkenin iç ve dış siyasetinin önemli meseleleri hakkında Âli Meclise (Parlamantoya) mesaj verebilen Cumhurbaşkanı, Âli Meclisin her iki kamaralarının (yani Senato ve Yasama Meclisi) onayı ile şu yetkilerini kullanır: •Başbakan adayını önermek. •Bakanlıklar, devlet komiteleri ve diğer organları kurmak ve kaldırmak. •Savaş hali ilan etmek. •Olağanüstü hal ilan etmek. Cumhurbaşkanı, sonradan Âli Meclis Senatosunun onayı kaydıyla aşağıdaki yetkilerden de faydalanabiliyor: •Senato Başkanını önermek. •Devlet Güvenlik Hizmeti Başkanını atamak ve görevinden almak. *Özbekistan Başsavcısını atamak ve görevinden almak. *Özbekistan Hesap Odası (Sayıştay) Başkanını atamak ve görevinden almak. •Anayasa Mahkemesi ve Âli Mahkeme (Yargıtay) üyeliğine adayları takdim etmek. •Hâkimler Âli Konseyi Başkanı adayını önermek. •Merkez Bankası Yönetim Başkanı adayını takdim etmek. •Özbekistan Cumhuriyeti’nin yurtdışındaki temsilcilerini atamak. •Af konusunda kararlar kabul etmek. Ayrıca, Cumhurbaşkanı, Özbekistan Cumhuriyeti yasalarını imzalar ve yayımlar. Lazım görürse kendi itirazlarını ekleyip yeniden görüşülmesi ve oylanması üzere Âli Meclise (Parlamantoya) geri gönderir. Âli Meclis içinde, kamaraları arasında anlaşmazlıklar ortaya çıktığı zaman veya Anayasa’ya aykırı yasalar kabul edildiği durumlarda Cumhurbaşkanı, Anayasa Mahkemesiyle istişare edip, Meclisi dağıtma yetkisini de kullanabilir. Özbekistan Cumhuriyeti Âli Meclisi, devletin anayasal organı olup yasama görevini yapmaktadır. Âli Meclis iki kamaradan, Yasama Meclisi (alt kamara) ve Senatodan (üst kamara) oluşur. Yasama Meclisi ve Senatonun bir dönem süresi 5 yıldır. Yasama Meclisini oluşturan 150 milletvekili; çok partili, eşit ve doğrudan seçimlerde gizli oylama temelinde seçilmektedir. Yasama Meclisinin faaliyeti, tüm üye milletvekillerinin profesyonel çalışmalarından oluşur ve aralıksız devam eder. 100 sandalyeli Âli Meclis Senatosu da Özbekistan’daki bölgelerin vekillerinin temsil ettiği bir organdır. Senatörler, Özbekistan’ın 14 bölgesindeki Yerel Meclis üyeleri arasından, üyelerin gizli oylaması yöntemiyle seçilmektedir. Her bir bölge için 6 kişilik kota söz konusudur. Ayrıca Senatonun 16 üyesi; bilim, sanat, edebiyat, sanayi ve diğer alanlarda emeği geçen Özbekistan Cumhuriyeti’nin itibarlı vatandaşları arasından Cumhurbaşkanınca atanmaktadır. Senatonun faaliyetleri, tüm üyelerin katıldığı genel toplantılar ve belli komitelerin toplantılarından oluşur. Yasama Meclisi ve Senatonun Ortak Yetkileri: • Anayasa kabulü, değişikliği, eklemeleri. • Anayasal kanunlar ve diğer yasaların kabulü, değişikliği ve eklemeleri. • Referandum yapılması ve tarihlerinin belirlenmesi. • İç ve dış politikanın başlıca yönlerini belirleme ve stratejik programlar kabulü. • Devlet organlarının yapısını, yasama, yürütme ve yargı organlarının yetkilerini belirleme. • Gümrük, para birimi ve kredi işlemlerini yasalarla düzenleme. • Vergi ve diğer zorunlu ödemeleri koyma. • Yerel yönetimler yapısı konularını yasalarla düzenleme, yerel yönetim bölgelerinin sınırlarının değişikliği. • İlçeler, şehirler, iller oluşturma ve kaldırma, onların adı ve sınırlarını değiştirme. • Başbakanlık önerisiyle devlet bütçesini kabul etme ve onun denetimini sağlama. • Devlet ödülleri ve unvanlarını tesis etme. • Cumhurbaşkanının bakanlıklar, devlet komiteleri ve diğer yönetim organlarını kurma veya kaldırma hakkındaki fermanlarını onaylama. • Merkezî Seçim Komisyonunu kurma. • Cumhurbaşkanının önerisiyle Başbakan, Başbakan birinci yardımcısı ve Başbakan yardımcıları adaylarını değerlendirme ve onaylama. • Başbakanın önerisiyle Hükümet kabinesini onaylama. • Âli Meclisin insan hakları konusundaki temsilcisini (Kamu Başdenetçisi/Ombudsman) seçme. • Hesap Odasının raporunu gözden geçirme. • Cumhurbaşkanının savaş hali ilanı hakkındaki fermanını onaylama. • Cumhurbaşkanının olağanüstü hal ilanı hakkındaki fermanını onaylama. • Milletlerarası anlaşmaları onaylama veya feshetme. Bakanlar Kurulu ve Hükümet Özbekistan Cumhuriyeti Hükümeti, Özbekistan Cumhuriyeti'nin yürütme organı olup, ekonominin etkin işleyişi, sosyal ve kültürel kalkınma, yasaların uygulanması ve Âli Meclisin diğer kararlarının yanı sıra rehberlik sağlar. Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan kararnameler ve kararlar olarak. Bakanlar Kurulu, Özbekistan Cumhuriyeti'ndeki yürütme organının tek sistemine başkanlık eden organıdır. Bakanlar Kurulunun faaliyetlerinin temel ilkeleri, Anayasaya ve Özbekistan Cumhuriyeti yasalarına, insan ve vatandaş hak ve özgürlüklerini sağlayan yasalara, kolektif doğaya, iktidar dallarının birbirinden ayrılması ve etkileşimine ve ayrıca açıklık ve şeffaflıktır. . Bakanlar Kurulu, Özbekistan Cumhuriyeti hükümetinin üyelerinden - Özbekistan Cumhuriyeti Başbakanı (Ayrıca - Başbakan), yardımcılarından, bakanlarından, devlet komitelerinin başkanlarından oluşur. Karakalpakistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Başkanı, Bakanlar Kurulu'nun bir parçasıdır. Bakanlar Kuruluna ilişkin mevzuat, Özbekistan Cumhuriyeti Anayasası, Özbekistan Cumhuriyeti “Özbekistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Hakkında” Kanunu ve mevzuatın diğer eylemlerinden oluşur. Bakanlar Kurulu, yürürlükteki mevzuata uygun olarak kararlar ve yönetmelikler çıkarır. Bu, Özbekistan Cumhuriyeti genelinde tüm yönetim organları, işletmeler, kurumlar, kuruluşlar, yetkililer ve vatandaşlar için bağlayıcı olacaktır. Bakanlar Kurulu, "Pravda Vostoka" (Doğu'nun Gerçeği) gazetesinin kurucusu ve aynı zamanda "Narodnoe Slovo" (Ulusal Söz), "Khalq Suzi" (Ulusal Söz) ve "Yangi O" gazetelerinin kurucu ortağıdır. O'zbekiston' (Yeni Özbekistan). Hükümet Özbekistan Cumhuriyeti Hükümeti (Özbekçe : O'zbekiston Respublikasining Hukumati ) Hükümet üyeleri Özbekistan Cumhurbaşkanı, Özbekistan Başbakanı, Bakanlar ve bakan yardımcıları. Özbekistan Anayasasında yasal dayanağı vardır. Bakanlar Kurulu - Özbekistan Cumhuriyeti Hükümeti, Özbekistan Cumhuriyeti'nin yürütme gücü organıdır ve ekonominin etkin işleyişi, sosyal ve kültürel kalkınma, kanunların uygulanması ve diğer kararların uygulanması konusunda rehberlik sağlar. Yasama yetkisi, Yüksek Meclisin iki odası olan Senato ve Yasama Meclisine verilmiştir. Yargı organı (veya yargı), Yargıtay, Anayasa Mahkemesi ve yargı yetkisini kullanan Yüksek Ekonomi Mahkemesinden oluşur. KAYNAKLAR: BAĞIMSIZLIĞININ 30.YILINDA ÖZBEKİSTAN-Süleyman Merdanoğlu |
|
550 kez okundu
YorumlarHenüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |