- ALTIN MİRAS VAKFI
- ANKARA BÖLÜMÜ
ÖZBEKİSTAN ENERJİSİNE BAKIŞ-1-Süleyman MERDANOĞLU*  Özbekistan hükümeti ve Rusya Devlet Nükleer Enerji Kurumunun (Rosatom) arasında nükleer enerjinin barışçıl amaçlı kullanımı için 2017 yılında ilk nükleer santral 2028’e kadar faaliyete geçmesi için, işbirliği anlaşması imzalamıştı. Kurulacak Anlaşma çerçevesinde, iki bloktan oluşan santralin her bloku 1200 megavat kapasiteye sahip olacak şekilde, Rosatom, Özbek tarafına VVER-1200 reaktörlü “üç artı” jenerasyon iki bloklu modern nükleer santral inşa etmeyi önermişti. 2020 yılında temeli atılacak santralin maliyeti 11 milyar doları bulurken, santral 2,4 gigavat kapasiteye sahip olacak, Özbekistan’ın nükleer enerji altyapısının oluşturulması, ülkede nükleer enerji santralleri ve araştırma reaktörleri yapımı ve nükleer enerji alanında uzmanlar yetiştirme gibi alanlarda işbirliği yapılacaktı. Ayrıca, Özbekistan hükümeti, Rus Rosatom şirketi ile ülkede ilk nükleer santrali, Alman Siemens şirketi ile de ilk rüzgar enerjisi santrali inşaatına ilişkin mutabakat sağlamıştı. Özbekistan Güneş Enerjisi Santralini İçin Harekete Geçti Özbekistan'da hükümet, enerji üretimini çeşitlendirme adına güneşli gün sayısının avantajını güneş enerjisi santralleri kurarak değerlendirecek. Nükleer ve rüzgar santralleri inşa etme kararının ardından şimdi de güneş enerjisi santrali inşa etmek üzere çalışmalara başladı. Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev tarafından imzalanan karara göre, Cayman Adaları'ndan Sky Power Global şirketi, Özbekistan'ın ilk güneş enerjisi santralini inşa edecek. Proje tutarı 130 milyon dolar olan güneş enerjisi santralinin 2021 yılına kadar tamamlanması öngörülürken, 100 megavat kapasiteli santralin ülkenin Semerkant kentinde inşa edilmesi planlanmıştı. Sky Power Global'in, söz konusu projeyi hayata geçirmesinin ardından ülkenin çeşitli bölgelerinde de 200, 300 ve 400 megavat kapasiteli 3 güneş enerjisi santralini daha inşa etmesi planlanmıştı. 2018 yılı itibariyle Ülke genelinde 50'ye yakın termik ve hidroelektrik santral bulunuyor. Söz konusu santrallerde yıllık yaklaşık 52 milyar kilovatsaat elektrik üretiliyordu. Özbekistan'ın Nükleer Santral Projesi Projesi Rosatom tarafından ülkenin Cizzah vilayetinde kurulması öngörülen sahanın belirlenmesine yönelik araştırmalar sürmüş, Fariş ilçesinde incelemelerde bulunulmuştu. Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, bölgede Özbek Atom Devlet Kurumu ve Rosatom yöneticileriyle bir araya gelmiş, görüşmede Mirziyoyev; bu büyük projenin Rusya ile stratejik ortaklığın yeni yönünü belirlediğini vurgulayarak, "Ülkede sanayi gelişiyor, nüfus artıyor. Önümüzde büyük hedeflerimiz var. Bunun için güvenli enerji kaynakları lazım. Nükleer santral, enerji kaynaklarının sınırlı olduğu ortamda böyle bir fırsat sunarak, ekonominin kalkınmasına, yeni istihdam sağlanmasına hizmet edecektir." ifadesini kullanmıştı. Mirziyoyev, nükleer santralin kurulması için çok iyi hesaplamaların ve hazırlıkların yapılması, diğer ülkelerin nükleer santral konusundaki tecrübelerinden istifade edilmesi gerektiğine dikkati çekerek, "Bizim nükleer santralimizin başkalarından daha iyi, daha kaliteli ve daha güvenli olması lazım." değerlendirmesinde bulunmuştu. Enerji Bakanlığı 300 MW'a kadar alternatif akım kapasiteli Güzar güneş fotovoltaik istasyonunun (PVP) inşaat projesi için bağımsız elektrik üreticileri (yatırımcı-geliştiriciler) için bir ihale ilan etmiş, proje; Özbekistan Hükümeti tarafından Asya Kalkınma Bankası'nın (ADB) desteğiyle yürütülmekte olan toplam 1 GW kapasiteli fotovoltaik güneş enerjisi santrallerinin inşasına yönelik Program çerçevesindeki ikinci projedir. Program, artan elektrik talebini karşılamak için 2030 yılına kadar ülkede yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının ve 7 GW'a kadar temiz güneş enerjisi üretiminin geliştirilmesi Stratejisinin kilit bileşenlerinden biridir. Kaşkaderya bölgesinin Guzar ilçesinde 25 yıl boyunca AC 300 MW'a kadar kapasiteye sahip bir güneş fotovoltaik santrali tasarlaması, finanse etmesi, işletmesi ve bakımını yapması bekleniyor. Projenin bir parçası olarak, geliştirici yatırımcının yakındaki 500 kV Guzar trafo merkezine bir elektrik hattı da inşa etmesi gerekecek. Proje, ADB ile ortak program kapsamındaki ilk proje olan 457 MW kapasiteli Sherabad güneş fotovoltaik istasyonunun inşasında uygulanan uluslararası en iyi uygulamaya uygun olarak tatbik edilecek. 2022 Yılında Karakalpakstan Cumhuriyeti ve Fergana Bölgesinde Rüzgar ve Güneş Enerjisi Santrali Kurulması Planlanmaktadır. Planlanmaktadır 2022 yılın toplam 300 MW kapasiteli güneş ve rüzgar santrallerinin inşası için bir ihale duyurusu yapılması planlanıyor. Enerji Bakanlığı'na göre, özellikle Karakalpakstan Cumhuriyeti'nde 200 MW'lık bir rüzgar çiftliği ve Fergana bölgesinde 100 MW'lık bir güneş fotovoltaik santrali inşasına yönelik projeler için, belirli yatırımcılar için ihaleler ilan edilecek. Enerji Bakanlığı daha önce 300 MW AC'ye kadar kapasiteye sahip Güzar güneş fotovoltaik santralinin (PVP) yapım projesi için bağımsız elektrik üreticileri (yatırımcılar-geliştiriciler) için ihale açmıştı. Özbekistan’da 2025 Yılına Kadar Yeni Hidroelektrik Santralleri İnşa Edilecek Özbekistan Cumhuriyeti’nin hidroelektrik santrallarının 2020–2024 yıllarında geliştirilmesi programına göre, 2025 yılına kadar “Uzbekgidroenergo” A.Ş. 30 MW’tan fazla kapasiteye sahip olan 4 hidroelektrik santralini ve 16 yeni küçük tesisi hayata geçirmeyi planlamaktadır. Ayrıca, kullanılmakta olan 21 hidroelektrik santralin de modern hale getirilmesi düşünülmektedir. Sonuç̧ olarak, yıllık elektrik üretiminde 2,826 milyon kW/saatlik artış̧ sağlanması amaçlanmaktadır. “Uzbekgidroenergo” A.Ş. yapısındaki toplam istasyon sayısı, 57 adet hidroelektrik santraline ve elektrik üretimi ise 9.343 milyon kW/saate ulaşmış̧ olacaktır. 2025 yılına kadar Özbekistan bu projelerin hayata geçirilmesi için 2,63 milyar ABD doları değerinde kaynak aktarmayı planlıyor. Bunlardan 2,04 milyar Doları öz kaynaklar ve 643 milyon doları kredilerden oluşacaktır Özbekistan’da Limon Yetiştiricileri Destekleniyor. Alternatif enerji ısıtma sistemlerini uygulamaya koyan limon yetiştiricilerinin yanı sıra yeni limon bahçelerinin inşası ve fide satın alınmasına yönelik mali destek önlemleri hakkında Özbekistan Hükümeti Kararına göre; limon yetiştiren tarım kuruluşları tarafından satın alınan alternatif enerji (doğalgaza kıyasla) ısıtma ekipmanlarının maliyetinin %30'a kadarı Bahçe Bitkileri ve denet tarafından karşılanacak. Yönetmeliklere göre, başvuru sahipleri (tarım kuruluşları), alternatif bir enerji cihazı ile bir seranın işletmeye alınmasından sonra sübvansiyon için ilçe komisyonuna yazılı veya elektronik olarak başvuruda bulunulur. Başvurunun alındığı tarihten itibaren 5 iş günü içinde bölge komisyonu, başvuru sahibi tarafından kurulan alternatif enerji cihazlarını denetleyecektir. Başvuru sahipleri, Komisyonun olumlu görüşünü aldıktan sonra 5 gün içinde ilgili belgeleri Tarım Bakanlığı'na bağlı Bahçe Bitkileri ve Sera Geliştirme Ajansı'na teslim etmelidir. Ajans, belgelerin sunulduğu tarihten itibaren 3 iş günü içinde bunları inceler ve Konsey karar tarihinden itibaren 1 ay içinde hibe tahsis eder veya reddedilirse başvuru sahibine bildirir. Ajans, sözleşmede belirtilen parametrelerin ve yükümlülüklerin uygulanmasını 5 yıl boyunca yılda en az bir kez izler. Karar ayrıca, yeni limon bahçelerinin inşası ve fide alımı için hektar başına 300.000 soum'a (30 $) kadar bir sübvansiyon da sağlıyor. Sübvansiyon, limon bahçelerinin inşaatının tamamlanmasından ve bölge çalışma komisyonunun işletmeye alınmasına ilişkin onaylanan eylemlerinin Ajansa sunulmasından sonraki 1 ay içinde tahsis edilecektir. Özbekistan'ın enerji sisteminin istikrarlı çalışmasının ve komşu devletlerin enerji sistemleriyle etkileşime girerken güvenilirliğinin sağlanması planlanmaktadır. Özbekistan Enerji Bakanlığı, 31 Ocak'ta tüketicilere yakıt ve enerji kaynaklarının tedarikine ilişkin bir rapor yayınladı. 31 Ocak itibariyle ülkenin termik ve hidroelektrik santralleri toplam 209.1 milyon kilovatsaat elektrik üretti. 203 milyon kilovatsaat elektrik, 95.647 milyon metreküp doğalgaz, 781 ton sıvılaştırılmış gaz ve 14 bin 977 ton kömür ürünü tüketicilere ulaştırıldı. Enerji Bakanlığı, enerji temini ile ilgili tüm konularda 1154 kısa numarasını, gaz temini konusunda ise 1104 numarasını aranabileceğini hatırlattı Enerji kaynakları ve endüstriyel üretim Enerji sektöründe dönüşüm süreçlerinin hızlandırılması kapsamında, elektrik arzı tekelinin kaldırılması ve sanayide piyasa mekanizmalarının devreye alınması talimatı verildi. Buna ek olarak, sosyal koruma garantilerinin oluşturulması, alanda özel yatırımın yaygınlaşması, nüfusun savunmasız kesimlerini korumak için sosyal tüketim standartlarının getirilmesi ile enerji kaynakları ve doğal gaz piyasasının serbestleştirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca, planlanan program aynı zamanda ekonomiye kesintisiz elektrik arzını, “yeşil ekonomi” teknolojilerinin her alanda aktif olarak tanıtılmasını ve ekonominin enerji verimliliğinin %20 oranında artırılmasını sağlamaktadır. 2026 yılına kadar elektrik üretim hacminin ilave 30 milyar kWh artırılarak toplam üretim kapasitesinin 100 milyar kWh'ye çıkarılması hedeflenmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2026 yılına kadar %25'e çıkarılmasıyla 3 milyar metreküpe kadar doğal gaz tasarrufu yapılması bekleniyor. Özbekistan'ın enerji sisteminin istikrarlı çalışmasının ve komşu devletlerin enerji sistemleriyle etkileşime girerken güvenilirliğinin sağlanması planlanmaktadır Önümüzdeki 5 yıl içinde, 70 milyar doları yabancı yatırım dahil olmak üzere 120 milyar dolarlık yatırım çekme talimatı verildi. Kamu-özel ortaklığı temelinde, enerji de var. Asya Kalkınma Bankası, 2022-2024'te Özbekistan'da 2,8 milyar dolar değerinde 27 projenin uygulanmasına yardımcı olmayı planlıyor. Bu yıl Asya Kalkınma Bankası'nın (ADB), Özbekistan'ı güneş ve rüzgar dahil yenilenebilir enerji, su kaynaklarına yatırım, kentsel gelişim ve yollar ve ipotek piyasasının sürekli gelişimi alanında destekleme planı var. Müzakereler sırasında Asya Kalkınma Bankası'nın (ADB) ile Özbekistan arasında enerji sektöründe kamu-özel işbirliği projelerine özel önem verildi. Şu anda, Özbekistan'da toplam 1 GW kapasiteli güneş enerjisinin geliştirilmesi için ayrı bir Asya Kalkınma Bankası'nın (ADB) programı aktif olarak uygulanmaktadır. (DEVAM EDECEK) KAYNAKLAR https://www.altinmiras.org https://www.trtavaz.com.tr https://www.gazeta.uz https://dunyo.info https://xs.uz _______________________________________ *Süleyman MERDANOĞLU (merdanogluslm@gmail.com) Özbekistan Uluslararası Altın Miras Vakfı Ankara Bölümü Başkanı |
|
437 kez okundu
YorumlarHenüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |