- ALTIN MİRAS VAKFI
- ANKARA BÖLÜMÜ
İSLAM KÜLTÜRÜNÜN BAŞKENTİ BUHARA VİLAYETİ-Süleyman MERDANOĞLU *  Buhara, Özbekistan'ın turistik mücevherlerinden biridir. Tarihi şehir merkezi, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde listelenmiştir. Şehir 2500 yıldan daha eskidir. Özbekistan’ın orta kesiminde yönetim birimi olup yüzölçümü 39.400 km2, nüfusu 1.946,90’dür. (01 Ocak 2021).1938’de oluşturulan Buhara’ya bağlı toprakların büyük bölümü 1982’de kuzey ve doğu sınırında yer alan yeni Nevai yönetim birimine verilmiştir. Ülkenin ikinci büyük ilidir. Kışları soğuk, yazları ise uzun, sıcak ve kuru olan karasal bir iklimi vardır. Yıllık yağış miktarı 125-175 mm’yi geçmez. 1950’ler- de keşfedilen güneybatıdaki zengin yataklardan doğalgaz elde edilir. Alat, Buhara, Gucdüvan, Candar, Kagan, Karagöl, Karavulbazar, Peşku, Ramitan, Şafirkan, Vabkent ilçelerinden oluşur. Yeni oluşturulan Buhara Tarım Serbest Ekonomi Bölgesi’nde yatırımcılar için özel teşvikler sunuluyor. Pamuk, mısır, hububat, meyve-sebze yetiştiriciliği gelişmiştir. Sanayii tekstil, gaz, çırçır, deri ürünleri, tuğla fabrikalarını kapsar.  Buhara’dan bir görüntüİldeki yükseköğretim kurumları Buhara Devlet Üniversitesi, Gıda ve Hafif Sanayi Teknolojileri Enstitüsü, Tıp Enstitüsü, Taşkent Diş Hekimliği Enstitüsü'nün şubesi, Taşkent Sulama Enstitüsü'nün şubesi gibi okullardan oluşur. Pay-ı Kelan, Eski Buhara, Kapalı Çarşı gibi tarihi yapıları, İsmail Samani Makberesi, Şah-ı Nakşibendi ve diğer ünlü mürşidlerin (Yedi Pir) türbelerini barındıran Buhara muazzam bir inanç turizmi merkezi konumundadır. Buhara’ya özgü başlıca yemekler, "âş-ı safi", Alat böreği ve Gucdüvan kebabıdır. Tarihi ve turistik açıdan Buhara Buhara'daki yedi tarihi yer, İslam dünyasının listesinde yer alıyor. İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (ICESCO) İslam Dünyası Miras Komitesi'nin 9. toplantısı 2021 yılı Haziran ayında yapıldı. Toplantıya Özbekistan, Kuveyt, Irak, Endonezya, Kamerun, C Kte d'Ivoire, Moritanya, Pakistan İslam Cumhuriyeti ve Nijerya Federal Cumhuriyeti'nden temsilciler katıldı. Bu toplantıda, Komiteye üye ülkeler Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmek üzere adaylar belirlediler. Özbekistan Kültür Bakanlığı, özellikle Buhara bölgesindeki İsmail Somoni Türbesi, Chor Bakr, Bahauddin Nakşiband, Pokent, Poyi-Kalon külliyeleri, Magoki-Attoriy camii ve Toshsaroy medresesi listesine aday gösterdi. "Adaylar, Komite'nin özel bir komisyonu tarafından değerlendirildi ve oybirliğiyle kabul edildi. Toplantının sonunda, İslam dünyasının mirasının nihai ve doğrulanmamış bir listesi oluşturuldu ve Özbekistan'ın sağladığı tüm nesneler İslam dünyasının nihai listesine dahil edildi. Buhara, zengin tarihi, eşsiz mimari anıtları, kültürü, bilim adamlarının ve bilim adamlarının dünya medeniyetine büyük katkıları, güzel doğası ve daha birçok yönü ile yüksek bir turizm potansiyeline sahiptir. 2019 yılında tek başına Buhara'yı ziyaret eden turist sayısı 2016 yılına göre neredeyse 4,5 kat (812 bin) 3,6 milyona ulaşırken, yabancı turist sayısı da dahil olmak üzere 600 bini aştı. bölge ekonomisi 130 milyon ABD dolarına ulaştı. Bu yıl şimdiye kadar antik kente charter sefer sayısı 425'e ulaştı. Örneğin pandemiye rağmen bölgede 2021 yılı toplam 692 yer için 25 konaklama tesisi hazırlandı. Ayrıca bölgede 2 seyahat acentesi, 2 restoran, 3 turizm danışma merkezi, 38 sıhhi-hijyenik satış noktası, 128 yol levhası hizmete açıldı. Bunun sonucunda bölgeyi ziyaret eden turist sayısı 1 milyon 625 bini aştı. Yerli turist sayısı 1 milyon 613 bin 338 kişi, yabancı turist sayısı ise 11 bin 749 kişi oldu. 2021 yılında belirli turizm türlerinin geliştirilmesi için 50 turist güzergahın da bir takım çalışmalar yapıldı. Gijduvan ilçesine bağlı "Kurgan" ve "Chorsu" mahallerinde, Vobkent ilçesine bağlı Şirin köyünde "Turizm köyü" ve "Turizm mahalla" kurulmaktadır. Genel olarak, bölgedeki 28 turizm tesisinde bitişik altyapının inşası, yeniden inşası, genişletilmesi ve modernizasyonu için toplam 82 milyar 861.3 milyon soum için hedeflenen bir program geliştirilmiştir. Ayrıca bu 2021yıli sonuna kadar bölgedeki turist ve misafir konaklama tesisi sayısının 451'e, turizm firması sayısının ise 130'a çıkarılması planlanmıştı. Buhara'da İslam Kerimov Caddesi üzerinde Gastronomi Caddesi kurulacak. Ulusal, vegan, koşer ve Avrupa mutfağında uzmanlaşmış 40'tan fazla restorana, bir ustalık sınıfına ve bir tiyatro konserine ev sahipliği yapacağı duyuruldu. Şu anda bölgede 847,9 milyar soum değerinde 65 proje hayata geçiriliyor. Gezip Görülecek yerlerden bazıları 1-Buhara-i Şerif Orta Asya’nın en eski şehirlerinden biri olan kadim Buhara adeta tarihi yapılarla süslenen bir mücevherat şehri olarak biliniyor. Buradaki her bina, sokak ve hatta her kerpiç adeta tarihin hikayelerini anlatıyor. Buhara’da iken insan büyükşehirlerin gürültüsünü unutuyor, binlerce yıl önceki tarihi döneme seyahat ediyor.  Bahauddin Nakşibend Türbesi 140’ı aşkın tarihi yapı bulunan şehrin merkez kısmı da UNESCO’nun Dünya Miras Listesine dahil edilmiş bulunuyor. Kelân Kulesi, İsmail Samani Türbesi, Mir-i Arap Medresesi, Kelân Camii Buhara’daki tarihi mirasın başlıcaları. “Buharalı Yedi Mürşid” olarak adlandırılan Abdülhâlik Gucdüvânî, Ârif Rivgeri, Mahmûd Fağnevî, Ali Râmitenî, Muhammed Baba Semmasî, Emir Külal ve Hazret Bahauddin Nakşibend’e ait ziyaret yerleri de burada bulunuyor. Buhara’nın iklimi keskin kıtasaldır. Yazı sıcak ve kurak olup sıcaklık 35°C ve üzeri seviyelere ulaşır. Kışın serin, gün boyunca sıcaklık +2°C’nin altına düşmez. Mayıs ayından havalar ısınmaya başlar. Dolayısıyla, yazın Buhara’ya yol alırken çantanızda güneşten koruyucu krem, şapka veya şemsiye bulundurmanız çok iyi olur. Tarza göre güneş gözlüğü, güneşli günlerde giymeye müsait hafif örme veya pamuklu giysiler önerilir. Gerçek Özbek misafirperverliğin örnekleri le burada karşılaşabilirsiniz. Sokakta rasgeldiğiniz herhangi yerli insan usanmadan size zaman ayırır, şehir ve tarihi hakkında bilgi verir, çay ve tatlılar ikram eder. Buhara-i Şerif Pay-ı Kelân Külliyesi, Buhara Buhara; İslam İşbirliği Teşkilatı'nın bünye sindeki İslami Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonunun kararıyla (ISESCO) 2020 İslam Dünyası Başkenti seçilmiştir. Buhara bölgesi antik, erken ve orta çağda inşa edilmiş mimari anıtlar açısından oldukça zengindir. Şu anda Buhara Devlet Mimarlık ve Sanat Müzesi'nde 997 tarihi eser bulunuyor. 2-Ark (Han Sarayı) -Ark of Bukhara Ark (11th -20th c.c.) İnce işçiliğiyle ön plana çıkan, şehirdeki en eski mimari yapılar arasında yer alan "Ark (Kale)"ın etrafı devasa surlarla çevrili. Kalenin ana kapısından girdikten sonra eğimli yoldan yukarı çıkarken sağda ve solda mahkumların kaldığı demir parmaklıklı hücreler bulunuyor. Han sarayı olarak bilinen, devlet erkanı ve hizmetlilerin de yaşadığı kale içinde, emirin yazlık odası, cami, devlet hazinesinin konduğu bölme, harem ve zindan gibi bölümler de mevcut. Tarih boyunca hem emirin sarayı hem de karargah olarak kullanılan kale içinde ahşap kapılardaki muntazam işçilik ise görenleri hayrete düşürüyor. Kale, Buhara hükümdarlarını her zaman güvenilir bir şekilde korumuştur. Şahlara ek olarak, Asya'nın bilimsel ve kültürel şahsiyetleri - Avicenna ve Omar Khayyam için de bir evi vardı. Bu yerin kendine ait güzel bir tarihi var. Efsaneye göre, genç bir genç olan Siyavuş, Afrosiab hükümdarının kızıyla evlenmek istedi.  Ark Han SarayıAfrosiab, genç adamın boğa derisi üzerinde bir kale inşa etmek için yeterli gücü varsa, sevgili kızını evlendireceğini söyledi ve genç adam kabul etti. Bilgili adam, üzerine inanılmaz bir kale diktiği deriden bir halı yaptı. Şu anda Ark, en eski arkeolojik sit alanıdır. 3-Kelan Minaresi -Kalon (Kalan) Minaresi  Minare-i Kelan-BuharaKalyan Buhara'nın en önemli sembollerinden Kelan (Büyük) Minaresi, şehirdeki en yüksek yapı olarak yerli ve yabancı turistlerin dikkatini çekiyor. Yaklaşık 47 metre yüksekliğinde ve bölüm her kuşağında farklı desenlerin işlendiği bu minare, halk dilinde "Minare-i Kelan" olarak adlandırılıyor. Orta Asya'nın en görkemli ve yüksek minaresi olan yapının bazı kesimleri turkuaz çinilerle işlenmiş ve minarenin gövdesinin orta kısmı kufi yazıyla süslenmiş. Geçmişte şehre gelen kervanların yollarını kolay bulması için minarenin tepesinde geceleri ateş yakıldığı rivayet ediliyor. 4-Leb-i Havuz -Leb-i Havuz Meydani-Ensemble Lyabi-hauz- Labihovuz Ansambli (16-17 a.) Şehrin merkezinde yer alan Leb-i Havuz kompleksi, Buhara'da görülmesi gereken en önemli yerlerin başında geliyor. Bu kompleksin içinde medrese cami de bulunurken, ortadaki havuzun kenarında ise Nasrettin Hoca'nın heykeli yer alıyor. Leb-i Havuz olarak bilinen yer tarih boyunca kervanların en önemli uğrak yerlerinden olmuş. Kompleks bünyesinde yer alan medreselerden Nadir Divan Bey Medresesi'nin giriş kapısında hayvan ve güneş figürlerinin yanı sıra Kur'an-ı Kerim'den ayetlere yer verildiği görülüyor. Rivayetlere göre, Vezir Nadir Divan Bey 1619-1620'de buraya bir kervansaray yaptırıyor. Daha sonra Nadir Divan Bey, kervansarayın yapımı tamamlanınca bu güzel eseri göstermek için Han'ı davet ediyor. Han'ın eseri görünce medreseye benzetmesi üzerine vezir, ustalara süslemelerin medrese süslemelerine benzetilmesi talimatı veriyor. Medresenin içindeki dükkanlar da ise günümüzde Özbekler, ata mirası demircilik zanaatını icra ediyor ve en güzel örneklerini sergiliyor. Kompleksin etrafında turistlerin ilgisini çekebilecek oldukça güzel restoranlar ve renga renk yöresel hediyelik eşyaların satıldığı dükkanlar bulunuyor. Labi Hauz Topluluğu, 42 metre uzunluğunda, 36 metre genişliğinde ve 5 metre derinliğinde büyük bir yapay gölete sahiptir. Üç cephesine Nadir Divan-Beği Medresesi, Nadir Divan-Beği Hanaka ve Kukeldaş Medresesi inşa edilmiştir.Lyab-i Hauz'un gerçek anlamı 'bir göletin yanındadır. Buhara'da Lyabi-Hauz Mimari Ensemble bir zamanlar şehirdeki ana su kaynağıydı. Bir yandan Özbek mutfağının lezzetlerinin tadına bakarken, bir yandan da Özbek şarkılarını dinleyebileceğiniz bu restoranlarda fiyatlar da oldukça makul. Leb-i Havuz'un çevresinde gezinirken, Orta Asya kültürüne ait kullanılan motifler de şehrin tarihi dokusunu korumasına katkı sağlıyor.  Leb-i Havuz -Leb-i Havuz5-Çar Minar Medresesi •Chor – minor Chor Minor (1807) Çar-Minare "4 minare" anlamına gelmektedir. Kuzeydoğu'daki Labi-Hauz bölgesinden aşağıya doğru uzanmaktadır. Medrese, zengin Türkmen Khalif Niyaz-kul tarafından yapılmış tek bozulmamış parçadır.  Çar MinarBuhara’da 1807 yılında inşa edilen medrese Çar Minar, Minarelerin kubbeleri turkuaz renginde yapılmıştır ve görsellik bakımından Hindu mimarisini andırır. Buhara hanlarının yaptırdığı son medrese olarak bilinen Çar Minar’a yoğun bir ilgi vardır. Günümüzde medrese olarak kullanılmayan Çar Minar, medreseyi ziyarete gelen turistlere hediyelik eşya satan dükkanlara ev sahipliği yapmaktadır. 6-İsmail Samani Türbesi Halk İsmail mezarı olarak bilinen türbe Samaniler hükümdarı İsmail Samani döneminde, inşa edilmiştir, Mimari olarak Zerdüşt kültürünün son dönemini ve İslam’ın Buharadaki ilk dönemini yansıtan izler taşır. Samaniler Türbesi UNESCO Dünya Kültür Miras Listesinde yer almaktadır. Bir vakıf belgesi muhtemelen babası için inşa edildiğini göstermektedir. Üç ceset içinde yalan olsa da, bir ahşap plaket sadece İsmail torunu, Nasribn Ahmedibn İsmail ya da-Said'in Nasr II (ö. 943) tanımlar. Görünüşte; ilk yerel Müslüman hanedanı aile mezarlığına, bu popüler isimlendirme ile tutarlı, yapısı gerçekten İsmail kendisini mezar içeriyor olması mümkündür.  İsmail Samani Türbesi Küpün dış yüzünden içerlek bir yarım küre kubbe ile örtülüdür, hafif konik küp; pişmiş tuğla yapısı basit bir form açıklanır. Derece belden tuğla dış yüzey dekorasyonu görsel ilgi sağlar. Geleneksel alçı dekorasyon hareketle, allover dekoratif tuğla kullanımı önemli bir yeniliği temsil eder. Her cephenin yarı ekli dairesel sütunlar sonraki katılmadan aynıdır. Her cephe içinde merkezli sepet örgü, çaprazdan set sonunda tuğla oluşan köşelerine koydu tuğla çerçeveli kemerli bir açıklıktır. Sütunlar üzerinde küçük kemerli bir friz minyatür bir çarşı oluşturan küpün üst çevreleyen, köşe küp yukarıdaki oturup küçük kubbe gibi formlar ile sıçramalı edilir. Bir iç galeri olarak iç üzerinde dış çarşı friz tekrarlar. Kare planlı gelen kubbe iç geçişi kolaylaştırmak için köşe kemerler kullanan bir başka önemli yeniliktir. Samani Türbesi, tarihi Buhara şehrinin kalbinde eski kabristanda yer almıştır. Samani hanedanlığının kurucusu ve Orta Asya'yı yöneten son Pers hanedanı olan İsmail Samani'nin dinlenme yeri olarak 892 ve 943 yılları arasında inşa edilmiş olan türbe Moğol İstilası esnasısnda kumların altında kalmış olduğundan tahrip edilmemiştir. Bu anıt Arap istilasından sonra, Orta Asya'nın gelişmesi açısından yeni bir döneme ışık tutmuştur. Mimarlar inşada eski ısıtılmış tuğla yöntemini kullanmaya devam etmişlerdir. XI-XII.yüzyıllarda pişmiş tuğladan binalar yapma mahareti yüksek seviyeye ulaştı. Binaları genelde sekizgenli olarak ön tarafı yukarıya kaldırılmış ve haşmetli kubbelerle kapatma gelenek haline girdi. Tuğlaları kâh kabartma, kâh oyuk, kâh dik, kâh düz şekilde sırayla koyma usulleri ortak olmasına rağmen her şehir ve vilayette kendine özgü usuller gelişti. 7-Nasrettin Hoca Özbekistan'da Nasrettin Hoca da Türkiye'deki kadar kıymetlidir Nasrettin Hoca'nın Özbekistan'da yaşadığına inanılır. Yalnız Nasreddin Hoca Özbekistan'da Türkiye'de olduğu gibi nüktedan birisi değildir, eşeğe de ters binmemektedir.  Buhara’da Nasrettin Hoca Heykeli Hoca bu topraklarda yardımsever bir kişi olarak bilinmektedir. Ve diğerleri; 8-Abdülaziz Han Medresesi (1652) •Abdullaziz-khan Madrassah Abdulazizxon madrasasi (1652) 9- PoiKalon Camii Poi Kalon ansambli 10- Vabkent Minaresi 11- Miri Arap Medresesi •Miri-Arab Madrassah 12-Çaşme-i Eyüp Türbesi (Chasma Ayub Anıt Mezarı) Chashmai Ayub maqbarasi (1380 yoki 1384/85) 13-Kukeldaş Medresesi•Kukeldash Madrassah Ko‘kaldosh madrasasi (1568/69) 14- Bayan-Quli Han Türbesi (Mausoleum of Buyan-Kuli-Khan) 15- Bayonqulixon Maqbarasi (14 a. ikkinchi yarmi,15 yoki 16 a.) 16-Hoca Zaynuddin Hancası Hoca Zaynuddin Khanqah, Xoʻja zaynuddin Majmuasi (1555) 17-Sûfî Allahyâr Türbesi 18-Varakhsha 19-Nadir Divanbeyi Medresesi•Nodir Devonbegi Madrasasi (1622—Nodir Divan-begi KhanakaNodir Devonbegi xonaqohi (1620) 20-Şaburgan Ata Türbesi 21-Buhara'daki Tarihi Halı Dokuma Müzesi 22-Buhara Emir Sarayı 23-Bolohovuz ansambli (18-asr boshlari - 20 a.) (bola-havuz-majmuasi) 24-Magoki-Attari Mosque (10th-16thcc.) 25-Ulugbek Madrassah Ulug‘bek madrasasi (1417) 26-Registan Meydanı -Registan square 27-Amir Kulal Türbesi (Amir-Kulal-Mausoleum) Mausoleum of Amir Kulal 28-Abdülhâlik Gucdüvânî -Khwaja Abd al-Khaliq Ghujdawani (1103 - 1179) 29-Fayzobod xonaqohi (1598/99) 30-Namozgoh masjidi (12-16 a) 31-Sayfiddin Boharziy maqbarasi (13 a. ikkinchi yarmi—14 a.) 32-Sitorai Mohi Xossa Buxoro Amiri saroyi (19 a. oxiri 20 a. boshlari) 33-Baland masjidi (16 a. boshlari) 34-Modarixon Madrasasi (1556/57) 35-Abdullah Han Medresesi (Abdullaxon madrasasi (1596/98) 36-Govkushon Majmuasi - Masjid, Minora, Madrasa (16 a.) 37-Kızıl Çöl 38-Nakşibendi Türbesi 39-Buhara-i Şerif 40-İmam Buhari Kompleksi KAYNAK: Özbekistan Turizm Rehberi (2010) Süleyman MERDANOĞLU https://uzbekistan.travel/ru/ https://www.wikiwand.com/ *Süleyman MERDANOĞLU (merdanogluslm@gmail.com) Özbekistan Uluslararası Altın Miras Vakfı Ankara Bölümü Başkanı |
|
314 kez okundu
YorumlarHenüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |