Özbekistan Cumhuriyeti İstatistik Ajansının paylaştığı habere göre, Özbekistan'ın 5 ayda dış ticaret cirosu 26,7 milyar ABD dolarına ulaştı.

2024 yılında aylara göre kaydedilen dış ticaret ciro hacmi:

-           Ocak ayında - 4,2 milyar dolar

-           Şubat ayında - 5,7 milyar dolar

-           Mart ayında - 5,9 milyar dolar

-           Nisan ayında - 5,0 milyar dolar

-           Mayıs - 5,9 milyar dolar.

Taşkent Bölgesi'nin Ahangaran ilçesinde bir lityum madeni geliştirilmesi planlanıyor.

 "Özbekistan - 2030" stratejisi kapsamında yabancı yatırımcıların da katılımıyla 60 bin metrekarede hidrokarbon rezervlerinin artırılmasının yanı sıra sanayinin modernizasyonu ve dijitalleştirilmesine yönelik jeolojik arama çalışmaları planlanıyor.

Özbekistan'da lityum madenciliğine başlama niyetleri 2023 yılında Taşkent Uluslararası Sanayi Fuarı "InnoprorrT'da açıklandı. Yatırım tekliflerinden biri Akhangaran bölgesindeki Nurlikon lityum madeninin geliştirilmesidir. 123 bin tondan fazla lityum rezervine sahip Nurlikon, ABD ve Çin'deki benzer yataklardan daha aşağı değildir.

Yerli jeoloji endüstrisine her yıl bir trilyon som tahsis edilmektedir. Makalede, hedeflenen programların uygulanması sonucunda geçen yıl madencilik sektöründeki üretimin yaklaşık 11 milyara ulaştığı belirtildi.

Özbekistan Cumhuriyeti İstatistik Ajansı'nın paylaştığı habere göre, Özbekistan'ın dış ticaret cirosu 2024 yılının ilk yarısında 31,8 milyar dolara ulaştı. Bu, 2023'ün aynı dönemine kıyasla 2,5 milyar dolar veya %8,5'lik bir artışa işaret ediyor.

Bu altı ay boyunca Özbekistan 186 ülke ile ticaret yaptı.

Özbekistan'ın Dış Ticaret Cirosuna en büyük katkı sağlayan ülkeler Çin (%18,5), Rusya (%18,1), Kazakistan (%6), Türkiye (%4,5) ve Güney Kore (%3,4) oldu.                                                                                                  Yılın ilk yarısında Özbekistan'ın ihracatı %5,5 oranında artarak 13 milyar dolar olarak gerçekleşti. İthalat ise %10,6'lık bir artışla 18,8 milyar dolara ulaştı.

2026-2030 yılları arasındaki ikinci aşamada ise 108 milyon dolar değerinde doğrudan yatırım çekilmesi ve Özbekistan'ın geri kalanındaki her türlü tıbbi kurumda üretilen 90.000 ton atığın arıtılmasının yanı sıra yılda 300 GWh kapasiteli cihazların piyasaya sürülmesi bekleniyor.

Şirket, 2048 yılına kadar tıbbi atıkların termal arıtımı ve kamu ihtiyaçları için ısı enerjisi üretimine yönelik cihaz ve tesislerin inşası için projenin uygulandığı devlet sağlık kurumlarının arazilerini kiralayacak.

Evsel atıklar için düzenli depolama alanları Ekoloji, Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenen yerlerde organize edilecektir.

Proje kapsamında ayrıca farmasötik, biyolojik ve veteriner atıklarının yüksek sıcaklıkta ısıl işlemden geçirilmesi için merkezler kurulacaktır.

Tıbbi atıkların işlenmesiyle elde edilen ısı, projenin uygulandığı devlet sağlık kurumlan tarafından özel tarifelerle satın alınacaktır. Diğer kuruluşlar da enerji satın alabilecektir.

Proje uygulama süresi sona erdikten sonra, proje için satın alınan ekipman, cihaz ve envanter ortak kuruluşlara bağışlanacaktır.

Özbekistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi ve Maliye Bakanı Jamshid Kuchkarov, Türk şirketi Gürok Holding Başkan Yardımcısı Esin Güral Argat başkanlığındaki heyetle bir toplantı gerçekleştirdi.

Toplantıya Gürok Holding İş Geliştirme Direktörü Ömer Alagöz, şirketin Finans Direktörü Harun Yalçın Mengüloğul, Özbekistan Maden ve Jeoloji Bakanı Bobir İslamov, Ekonomi ve Maliye Bakan Yardımcısı Jasur Karshibaev ve diğer temsilciler de katıldı.

Toplantıda Özbekistan ve Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilerin aktif bir şekilde geliştirilmesinin yanı sıra büyük Türk şirketleriyle işbirliği ele alındı. Ankara'da düzenlenen Özbek- Türk iş forumuna ve sonuçlarına da değinildi.

İki taraf jeoloji ve madencilik alanlarında işbirliği olanaklarını ele aldı ve bu alanlardaki mevcut ve potansiyel projeleri gözden geçirdi. Taraflar ayrıca cam, mücevherat ve ilaç sanayilerinin Ayrıca Özbekistan Cumhuriyeti'nin ana karayolu (M-37) üzerinde, Semerkant Uluslararası Havaalam'na komşu bölgede elverişli bir konuma sahiptir. Tüm bunlar bir araya geldiğinde, tam teşekküllü bir taşımacılık ve lojistik kümelenmesi ve elverişli hizmet koşulları sunan somut bir sinerjik etki ortaya çıkmaktadır.

Şu anda depolama, tasnif ve işleme kapasitesini arttırmak için 382 proje başlatılmıştır.              Yıl sonuna kadar 10 agro-lojistik merkezi ve 230.000 tonluk soğutmalı depo inşa edilmesi planlanmaktadır. Bu sayede meyve ve sebze ürünlerinin depolama kapasitesi %63'e ulaşacaktır.

Devlet Başkanı ihracatı arttırmak için yeni tohum çeşitlerinin yaratılması gerektiğini vurguladı. Tarım Bakanlığı'na Çin ve Türkiye'nin deneyimlerine dayanarak tohum üretim sistemini gözden geçirmesi ve ürün gen bankasını genişletmesi talimatı verildi.

Verimsiz 75.000 hektar meyve bahçesi ve 100.000 hektar düşük verimli arazide endüstriyel meyve bahçeleri ve üzüm bağları oluşturmak için üç yıllık bir program geliştirilecektir.

Verimliliği arttırmak amacıyla, pamuk ve bahçecilikte makineleşme düzeyini %50'ye çıkarmak için bir görev belirlenmiştir. Bu amaçla çiftçilere ve çiftlik sahiplerine yılsonuna kadar 6.5 bin adet makine daha verilecektir.

Toplantıda Bakanlar Kurulu komplekslerinin başkanları, bakanlar ve hokimler raporlar sundu. Yıl sonuna kadar olan dönem için ekonomik büyüme oranlarını sağlamaya yönelik planlar ana hatlarıyla belirtildi.

A sınıfının en büyük multimodal taşımacılık ve lojistik merkezi - Logopark Samarkand - Semerkant vilayetinde açılacak. Açılışın 2025 yılının ikinci çeyreğinde yapılması planlanıyor.

Dünya standartlarındaki logoparkın inşaatına bu yılın Şubat ayında başlandı. Yaklaşık 40 bin metrekarelik bir alana sahip olan merkez, önde gelen uluslararası ve yerel e-ticaret, dağıtım, üretim ve lojistik şirketlerinin ürünlerini barındırmaya odaklanıyor.

Proje, Marakand Logair proje şirketi tarafından gerçekleştiriliyor. Kompleks, tüm sıcaklık depolama modlarına sahip tesislerin yanı sıra çok çeşitli yardımcı hizmetler ve tesisler içerecektir. Depolama faaliyetlerinin düzenlenmesi ve kiralanmasına yönelik sözleşmeler halihazır da başlamıştır.

Proje şirketinin Genel Müdürü Ikrom Yadgarov "Semerkant bölgesinde, hem yerel hem de uluslararası ticaretin dinamik büyüme oranları göz önüne alındığında, modern depo alanı için önemli miktarda karşılanmamış talep var. Potansiyel müşterilere, ithal malların gümrük prosedürlerinden geçmeden uzun süreli depolanması için kuru, soğuk ve gümrüklü depolar.

Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, yılın ilk yarısında bölgeler ve sektörlerdeki ekonomik büyüme oranlarını analiz etmek ve yılın geri kalanı için öncelikli görevleri görüşmek üzere 17 Temmuz'da bir video konferans görüşmesine başkanlık etti.

Devlet Başkanı elde edilen sonuçları dile getirdi. Bu yılın ilk altı ayında gayri safi yurtiçi hasıla %6.4 oranında büyümüştür. Sanayi %7.8, inşaat %10.1, hizmetler %12.9, tarım ise %3.8 oranında büyüdü. Bütçe gelirleri %14 artışla 113 trilyon soma ulaştı.

Genel olarak, yılın başından bu yana, ülkede yaratılan katma değer 567.4 trilyon soma, yani 45.1 milyar dolara ulaştı. Böyle bir gösterge ilk kez kaydedilmiştir.

Geçtiğimiz dönemde toplam sermaye yatırımları 229 trilyon som olarak gerçekleşmiştir. Bunların 15,5 milyar doları yabancı yatırımlardır. Andican, Bulakbaşı, Karakul, Karmanin, Davlatabad ilçeleri, Namangan ve Semerkant şehirlerindeki yatırımlar 100 milyon doları, Sharaf- Rashidov, Farish, Yanginamangan, Ahangaran ilçelerindeki yatırımlar ise 70 milyon doları aştı.

Yılbaşından bu yana 3,5 milyar dolar değerinde 3 bin proje başlatıldı, 76 bin yüksek ücretli kalıcı istihdam yaratıldı. Girişimcilik için 82 trilyon som kredi ve 15.5 trilyon som sübvansiyon tahsis edilmiş, 600 bin kişi istihdam edilmiştir. Tercihler ve avantajlar sayesinde 56.3 trilyon som girişimcilerin kullanımında kalmıştır.

Yeşil enerji reformları da sonuç vermeye başlamıştır. Yılın ilk yarısında 2,4 GW kapasiteli 10 güneş ve rüzgar enerjisi santralinin faaliyete geçmesiyle 1,6 milyar kW yeşil enerji üretilmiştir. Bu sayede yarım milyar metreküp gaz tasarrufu sağlanmıştır.                                                                   Çok katlı 2.152 binanın inşa edilmesi ve 100.000'den fazla dairenin faaliyete geçirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca 570 bin hektarlık alanda su arzının iyileştirilmesi, 13 b Geçtiğimiz altı ay içerisinde 14 milyar doları doğrudan yatırım olmak üzere ekonomiye 15.5 milyar dolar yabancı yatırım yapıldı. Başkan bunların etkinliğine dikkat çekti.in kilometre yol ve 195 köprünün faaliyete geçirilmesi planlanmaktadır.

Çok katlı 2.152 binanın inşa edilmesi ve 100.000'den fazla dairenin faaliyete geçirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca 570 bin hektarlık alanda su arzının iyileştirilmesi, 13 bin kilometre yol ve 195 köprünün faaliyete geçirilmesi planlanmaktadır.

Bu toplantıda yatırım, ihracat ve tarım konuları da ayrıntılı olarak ele alındı.

Geçtiğimiz altı ay içerisinde 14 milyar doları doğrudan yatırım olmak üzere ekonomiye 15.5 milyar dolar yabancı yatırım yapıldı. Başkan bunların etkinliğine dikkat çekti.

Her bir dolarlık yabancı yatırım üç yıl içinde ortalama üç dolarlık katma değer yaratmıştır. Ya da her 1.000 dolarlık yabancı yatırım vergi gelirini ortalama 600 dolar arttırmıştır. Ancak bazı sektörlerde ve bölgelerde bu rakam düşüktür.

Geçmişte ithal edilen 183 milyon dolar değerindeki 593 parça ekipmanın bir an önce kurulup faaliyete geçirilmesi gerektiğine dikkat çekildi. Geciken yatırım projelerinin başlatılmasını hızlandıracak ve sorunlarını çözecek tedbirler belirlendi.

Bu yıl sanayi bölgelerinin altyapısı için 1,5 trilyon soum tahsis edilmiştir. Buna ek olarak, bankaların Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Fonundan 650 milyon dolar ve yurtdışından 1 milyar dolar kullanılabilir kaynağı bulunmaktadır. Bu fonların etkin bir şekilde kullanılması ve projelerin uygulanmasının hızlandırılması gerektiği kaydedildi.

Altı ay içerisinde, yerelleştirme programı kapsamındaki üretim %34 oranında artmıştır. Büyük yatırım projelerinde yerli ürünlerin payının arttırılması için görev belirlenmiştir.

Bu bağlamda, bölge hokimleri ve sanayi başkanlarına, bölgelerde 50 milyar dolar değerindeki 200 büyük projeyi analiz etmeleri ve mal ve hizmetlerin yerelleştirilmesine yönelik bir program geliştirmeleri talimatı verildi. Bölgesel işletmelerin işbirliği portalına katılımının etkinleştirilmesinin önemi vurgulandı.

İhracat oranlarının analizi sırasında, sektörlerin ve bölgelerin yılın başından bu yana yurtdışına 8.7 milyar dolar değerinde ürün sattığı kaydedildi. Ancak 9 bölgede ihracat geçen yılki rakamın yarısına bile ulaşamadı.

Son zamanlarda birçok ülke iç pazarı korumak için tarife ve tarife dışı engeller koymaktadır. İlgili bakanlık ve kurumlara bu engellerin hafifletilmesi konusunda bir anlaşmaya varmaları talimatı verildi.

Bu yılın ilk yarısında bahçe bitkileri ve gıda ürünleri ihracatı 910 milyon dolar olarak gerçekleşti. Öncelikle işlenmiş meyve ve sebze ihracatının keskin bir şekilde arttırılması gerektiği kaydedildi.

Her bir dolarlık yabancı yatırım üç yıl içinde ortalama üç dolarlık katma değer yaratmıştır. Ya da her 1.000 dolarlık yabancı yatırım vergi gelirini ortalama 600 dolar arttırmıştır. Ancak bazı sektörlerde ve bölgelerde bu rakam düşüktür.

Geçmişte ithal edilen 183 milyon dolar değerindeki 593 parça ekipmanın bir an önce kurulup faaliyete geçirilmesi gerektiğine dikkat çekildi. Geciken yatırım projelerinin başlatılmasını hızlandıracak ve sorunlarını çözecek tedbirler belirlendi.

Bu yıl sanayi bölgelerinin altyapısı için 1,5 trilyon soum tahsis edilmiştir. Buna ek olarak, bankaların Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Fonundan 650 milyon dolar ve yurtdışından 1 milyar dolar kullanılabilir kaynağı bulunmaktadır. Bu fonların etkin bir şekilde kullanılması ve projelerin uygulanmasının hızlandırılması gerektiği kaydedildi.

Altı ay içerisinde, yerelleştirme programı kapsamındaki üretim %34 oranında artmıştır. Büyük yatırım projelerinde yerli ürünlerin payının arttırılması için görev belirlenmiştir.

Bu bağlamda, bölge hokimleri ve sanayi başkanlarına, bölgelerde 50 milyar dolar değerindeki 200 büyük projeyi analiz etmeleri ve mal ve hizmetlerin yerelleştirilmesine yönelik bir program geliştirmeleri talimatı verildi. Bölgesel işletmelerin işbirliği portalına katılımının etkinleştirilmesinin önemi vurgulandı. İhracat oranlarının analizi sırasında, sektörlerin ve bölgelerin yılın başından bu yana yurtdışına 8.7 milyar dolar değerinde ürün sattığı kaydedildi. Ancak 9 bölgede ihracat geçen yılki rakamın yarısına bile ulaşamadı.

Son zamanlarda birçok ülke iç pazarı korumak için tarife ve tarife dışı engeller koymaktadır. İlgili bakanlık ve kurumlara bu engellerin hafifletilmesi konusunda bir anlaşmaya varmaları talimatı verildi.

Bu yılın ilk yarısında bahçe bitkileri ve gıda ürünleri ihracatı 910 milyon dolar olarak gerçekleşti. Öncelikle işlenmiş meyve ve sebze ihracatının keskin bir şekilde arttırılması gerektiği kaydedildi. Sadece bu yıl  (2024) bütçeden mahallelerin, anaokullarının, okulların, ilaç, yol, su ve elektrik altyapısının iyileştirilmesi için 31,5 trilyon som tahsis edildi. Buna ek olarak 1.5 trilyon som daha tahsis edilecektir.

Geçtiğimiz altı ay içerisinde 18.6 bin yeni konut inşa edilmiş ve teslim edilmiştir. 26 bin aileye yaklaşık 7 trilyon som ipotek kredisi tahsis edilmiştir. Bu kredilerin peşinat ve faizlerini karşılamak üzere toplam 545 milyar som sübvansiyon tahsis edilmiştir.

Öncelikle ekonomi, finans, vergilendirme, girişimciliğin desteklenmesi ve yoksulluğun azaltılması konuları ele alındı.

Şimdi girişimcilere sağlanan yardım ve sübvansiyonların, hedef göstergeye ulaşılması koşuluyla bir yıl süreyle sağlanacağı, sonuçlara bağlı olarak uzatılacağı veya sonlandırılacağı vurgulanmıştır.

Toplantının gündeminde daha sonra ulaşım, iletişim, inşaat, konut ve toplumsal hizmetler konuları yer aldı.

İnşaat maliyetinin azaltılması konusu analiz edildi. Arazi ve inşaat malzemelerine ek olarak, inşaat maliyetinin projenin onaylanması, özel teknik koşulların elde edilmesindeki zorluklardan etkilendiği kaydedildi. Kayıt dışı ekonomide en büyük payın inşaat sektörüne düştüğü belirtilmiştir.

Bu bağlamda, İnşaat Bakanlığı bu alandaki girişimciliği engelleyen tüm prosedürleri güncellemekle görevlendirilmiştir.

Girişimcilerin elektrik ve gaz şebekelerine bağlantı için teknik koşulları elde etme prosedürü dijitalleştirilecektir. Şebeke bağlantı noktalarının otomatik olarak seçilmesini sağlayan bir sistem getirilerek insan faktörü ortadan kaldırılacaktır.

Bu yılki Yatırım Programında 1,896 proje için 20.5 trilyon ayrılmıştır. Özellikle 618 okul, 176 anaokulu, 80 poliklinik ve 67 hastanenin inşa edilmesi ve donatılması planlanmaktadır.

2-4 Ekim'de IV. Dünya Yaratıcı Ekonomi Konferansı Taşkent'te düzenlenecek. Teması: "Kapsayıcı yaratıcılık: değişen bir gerçeklik". Yaratıcı ekonomi alanında bir bakanlar toplantısı, yaratıcı ekonomiye yönelik bir sergi ve bir dizi başka etkinlik planlanıyor.

KAYNAKLAR

1-https://president.uz/

2-https://davaktiv.uz/

3-https://www.gazeta.uz

4-https://kun.uz/

5-T.C. Taşkent Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği

_______________________________________________________

*Süleyman MERDANOĞLU (merdanogluslm@gmail.com)

Özbekistan Altın Miras Vakfı ve

Özbekistan İş dünyası Platformu Başkanı

Yorumlar